Ծրագրի նկարագրություն
Հայոց լեզվի ծրագիրն ուղղված է անհատի կրթական պատվերի բավարարմանը, անհատի հնարավորությունների, լեզվական պահանջմունքների բացահայտմանը, զարգացմանը: Ծրագիրն ուղղված է անհատ սովորողի լեզվագործունեության հմտությունների զարգացմանն ու դրանց կիրառմանը:
Կարևոր է հասկանալ, որ հայոց լեզուն՝ այս դեպքում մայրենի լեզու է, որ գործածվում է տանը, դպրոցում, այլուր: Լեզուն չի կարող քարացած ու անկենդան կառույց լինել՝ այն զարգանում է անընդհատ գործածվելով ու լեզվական անընդհատ գործունեության միջոցով:
Հայոց լեզվի ծրագիրը նաև լեզվի անաղարտությանը, ժամանակակից ու կենդանի, գրական ու գրագետ հայերենով ուսուցումն է՝ գրագետ հայալեզու միջավայրի ապահովումը:
Նախատեսվում է շաբաթական 4 ժամով (136 ժամ տարեկան)
Ուղղված է 10-րդ, 11-րդ և 12-րդ դասարանի սովորողներին
Դասընթացի մասնակցից պահանջվում է առարկայով հետաքրքրվածություն, ուսումնասիրելու, միտք ձևակերպելու հմտություններ։
Լեզվաբանությունը ուսումնասիրության իր տիրույթում ունի նաև մտածողությունը։ Երբ մարդ իր բնույթն ուսումնասիրելու համար հետազոտում է իր մայրենի քերականության սկզբունքները, չի կարող հեռու մնալ սոցիոլոգիայից, հոգեբանությունից, ընդհանրապես մարդաբանությունից։ Նույն մակերեսով հնարավոր է հասկանալ նաև օտարներին, նրանց բնավորությունը և գործողությունների խորքային դրդապատճառները՝ ուսումնասիրելով այդ օտարների քերականությունը։
Քերականությունը, ինչպես նաև բնավորությունը, մանավանդ ազգային բնավորությունը ավելի հեշտ և հետաքրքիր է ուսումնասիրել հենց համեմատությունների միջոցով, ինչը տարբերությունների ընդգծումով ավելի հիշվող է դառնում։
Համեմատություններին հասնելուց առաջ, սակայն, հարկավոր է հանգամանալից ուսումնասիրել մայրենի լեզուն, ինչի համար առաջարկում եմ հետևյալ ծրագիրը։
- Տեքստ։ Կառուցվածքը, հիմնական գործառական ոճերը։ Գեղարվեստական և գիտական տեքստերի տարբերությունը։ Հրապարակախոսության առանձնահատկությունները։ Խոսք։ Խոսքի նպատակահարմարություն և դրա ընտրությունը։ Տարբեր ոճերի տարրերի նպատակային կիրառությունը միևնույն խոսքում։ Խոսք-գործողություններ։ Խոսքային մանիպուլյացիա։ Դրա անվտանգ կիրառության միջոցները։ Խոսքի տեմպ և հետաքրքրության առաջացում։
- Շարահյուսություն։ Նախադասություն, խոսք, տեքստ։ Նախադասության տեսակները, պարզ նախադասության անդամները, դրանց կապակցումը, կետադրությունը։ Դերբայական դարձված, դրա ոճական կիրառությունը։ Բարդ նախադասության տեսակները։ Համազոր նախադասություններ, դրանց կապակցման միջոցները։ Գերադաս և ստորադաս նախադասություններ։ Երկրորդական նախադասության շարահյուսական պաշտոնը։ Երկրորդական նախադասության հոմանիշությունը դերբայական դարձվածին։ Ներգործական և կրավորական կառույցի նախադասություններ։ Նխադասությունների տեսակներն ըստ երանգի։ Տարբեր ամբողջական կառույցների նպատակային կիրառությունը։ Գրավոր և բանավոր տեքստերի մեջ նախընտրելի կառույցներն ըստ խոսքի նպատակի։
- Ձևաբանություն. Խոսքի մասերը. Նյութական իմաստ, քերականական իմաստ և վերաբերություն արտահայտող խոսքի մասեր։ Դրանց քերականական կարգերը, կիրառությունը խոսքի մեջ։
- Բառապաշար. Բառապաշարի շերտերը՝ հնաբանություններ, նորաբանություններ, բարբառներ, ժառգոն, արգո, փոխառյալ բառեր, օտարամուտ բառեր։ Մենիմաստ, բազմիմաստ, համանուն բառեր։ Հոմանիշներ, հականիշներ։ Կայուն կապակցությունները (դարձվածքներ, շրջասություններ, թևավոր խոսքեր և այլն) ՝ որպես բառային միավորներ։ Բառապաշարի ոճական նշանակությունը։
- Քերականություն, քերականության բաժինները։ դրանց կապը միմյանց հետ։ Հնչունաբանություն, ուղղագրություն, ուղղախոսություն, հնչյունափոխություն։ Օրինաչափություններ և բացառություններ։ Ուղղագրական սխալների հավանական աղբյուրները։
- Նախագիտելիք. Լեզվաբանություն, դրա բաժինները։ Լեզվաբանության դերը գիտությունների շարքում, ամենահետաքրքիրը լեզվաբանության մեջ։ Հայոց լեզվի մասին նախագիտելիք. Հնդևրոպական լեզվաընտանիք, հայոց լեզուն՝ որպես ինքնուրույն ճյուղ, հայոց լեզվի զարգացման փուլերը։ Արդի վիճակը։
Գործունեության ձևերը-
- Հետազոտական աշխատանքներ, համեմատություններ այլ լեզուների կառույցների հետ։ Օրինաչափությունների և բացառությունների արձանագրում։
- Ուսումնասիրություններ, հայտնի լեզվաբանների աշխատությունների ընթերցումներ և ներկայացում։
- Գործնական աշխատանքներ (նյութի ուսումնասիրում, դրա արտահայտության որոնում տեքստերում, համապատասխան օրինակի ինքնուրույն կազմում)։
- Թարգմանություն՝ մայրենիի մշակման և համեմատության համար։
Մեդիամիջավայրը`
Հեռավար ուսուցման կազմակերպումը, ծրագիրը
Անհատականացված ծրագրային բաղադրիչ՝ հեռավար ուսուցմամբ սովորողների համար
- անհատական համակարգչում (պլանշետ, նեթբուք, նոթբուք) դասընթացի ծրագրով որոշված համակարգչային ծրագրեր, ուսումնական մեդիագրականություն, էլեկտրոնային առարկայական թղթապանակ).
- դասարանի, դասավանդողի, սովորողի անհատական ուսումնական բլոգներ.
- հանդեսներ՝ պատանեկան գործող և որպես ուսումնական նախագիծ ստեղծվող ամսագրեր
- կրթահամալիրի մեդիագրադարանը.
- «Սեբաստացիներ» TV և ռադիո
- mskh.am, դպրոցի ենթակայքը,այլ ենթակայքեր, պատանեկան ամսագրեր, ալմանախներ
- վիրտուալ պահոցներ և ցանցեր (onedrive, googledrive, YouTube, facebook և այլն).
- այդ թվում նաև՝ աշխատանքային նյութի այլ փաթեթներ
- ժամանակների և ժողովուրդների լեզվաբանական խնդիրներ, Լեզվաբանական ամառային դպրոց, Լեզվաբանություն դպրոցականների համար, Հ. Աճառյանի «Լիակատար քերականությունը», էլեկտրոնային բառարանների (օրինակ՝ nayiri.com),
- ծրագրերի իրականացմանն առնչվող մեթոդական մշակումները՝ հեղինակային կրթական ծրագրերի հեղինակ մանկավարժական աշխատողների մշակած և թարգմանած հոդվածներ՝ «Դպիրի» Խոսքի մշակույթ, բաժնում։
Ծրագրի իրականացման համար սովորողին և դասավանդողին անհրաժեշտ գործիքները` համացանցին միացված անհատական համակարգիչ (նոթբուք-նեթբուք-պլանշետ), տեսագրող, ձայնագրող, լուսանկարող թվային միջոցներ:
Համակարգչային անհրաժեշտ ծրագրերը`
- տեքստի ստեղծման ծրագրեր (MS Office կամ համարժեք այլ).
- թվային գրականության ընթերցանության համար (Adobe Reader, WinDjView reader և/կամ համարժեք այլ).
- աուդիո-, տեսանյութի ստեղծման-մոնտաժման ծրագրեր (Adobe Premier Pro կամ համարժեք այլ).
- աուդիո-, տեսանյութի օգտագործման համար (Adobe Flash Player, համարժեք այլ).
- ուսումնական այլ նյութերի ստեղծման և օգտագործման, ուսումնական աշխատանքի արդյունքների ներկայացման համար` Smart Notebook, MS Power Point, նման այլ.
- էլեկտրոնային օրագրի, նշումների գրքի տարբերակներ (ինչպես MS Onenote):
Դասավանդողի, դասարանի ուսումնական բլոգին, դրա վարմանը ներկայացվող պահանջներ
Հայոց լեզվի, գրականության ուսուցչի բլոգը լեզվաբանական, խոսքային հմտությունների զարգացմանն ուղղված մեդիագրադարան է և գրական մեդիաընթերցարան, նրա վարած դասընթացի ուսուցման հիմնական միջավայրը։ Բլոգի կառուցվածքը, որոնման և զտման (ըստ ուսումնական թեմաների, հեղինակների, տեղադրման ժամանակի…) հնարավորությունները հարմար են, մատչելի սովորողներին, այլ շահառուների։
Բլոգի բովանդակությունը.
- իրականացվող ուսումնական ծրագրերը.
- իրականացվող ուսումնական նախագծերը.
- ծրագրով որոշված մեդիափաթեթների հղումներ.
- անհրաժեշտ տեսական գրականություն՝ լեզվաբանություն, դասագրքեր (վերնագրեր, հղումներ, խորհուրդներ).
- դասավանդողի ստեղծած նյութերը՝ ուսուցողական նյութեր (օրինակ՝ առանձին թեմաներով ինտերակտիվ դաս, խոսքային ընդհանուր սխալների ուղղում), մեթոդական հոդված, թարգմանություն.
- ուսումնական այլ նյութեր՝ հոդվածներ, հարցազրույցներ, ֆիլմեր, աուդիոնյութեր.
- ինքնակրթությամբ զբաղվող սովորողների լեզվաբանական, հարցերի և դրանց պատասխանների բաժին
- դասավանդողի օրագիր (որոշակի օրը, որոշակի պարապմունքի ժամանակ գործածվող ուսումնական նյութեր, առաջադրանքներ, աշխատանքային այլ նյութեր (հղումները), դիտարկումներ, առաջարկություններ և այլն)։
Բլոգում նյութերի ծրագրային մասը հրապարակվում է ուսումնական տարին սկսելուց առաջ, ուսումնական նյութերը պարբերաբար թարմացվում և փոխվում են, ուսումնական պարապմունքի համար նախատեսվող նյութերը հրապարակվում են պարապմունքից առաջ. այդ նյութերը սովորողներին հնարավորություն են տալիս պատրաստվելու պարապմունքին, բացակայող սովորողին` մասնակցելու ուսումնական աշխատանքին, սահմանված կարգով լրացնելու ուսումնական պարապմունքը:
Բլոգում կարող են լինել նաև անհրաժեշտ առցանց բառարաններ (հղումներ)՝ բացատրական, արմատական, հոմանիշների, հայկազյան, ուղղագրական, թարգմանչական՝ անգլերեն-հայերեն, ռուսերեն-հայերեն (կարող են լինել նաև այլ լեզուներով բացատրական բառարաններ:
Սովորողի ուսումնական բլոգի առարկայական բաժնին ներկայացվող պահանջներ
Մեդիա հմտություններ (գործիքներ, համակարգչային ծրագրեր, կրթահամալիրի կայք): Լեզվական երևույթներն ուսումնասիրելիս սովորողները, կիրառելով դրանք, ստեղծում են նյութեր (տեքստեր, աուդիո և տեսանյութեր)՝ օգտագործելով ձայնագրիչ, ֆոտոխցիկ, հեռախոս, որոնք համակարգչային համապատասխան ծրագրերով մշակվում են, բերվում վերջնական տեսքի:
Լեզվաբանական խնդիրներ, թարգմանության և խոսքի մշակման աշխատանք, նաև ավարտական քննության նախապատրաստական աշխատանք։
Սովորողի ինքնուրույն յուրացման նյութը (ինքնակրթություն, տնային աշխատանքի նախագծեր)
Ուսումնական նյութին ներկայացվող պահանջներ
Ուսումնական նյութը պետք է նպատակաուղղված լինի.
- սովորողի մտածողության, երևակայության, ստեղծագործական կարողությունների զարգացմանը.
- լեզվամտածողության, լեզվազգացողության զարգացմանը.
- վերլուծելու, համադրելու, եզրահանգումներ անելու կարողությունների զարգացմանը
- աշխարհճանաչողության ընդլայնմանր, գրական ճաշակի ու աշխարհայացքի ձևավորմանն ու զարգացմանը,
- ստեղծական-հետազոտական ուսումնասիրություններ կատարելու հմտությունների զարգացմանը.
- ինքնուրույն աշխատելու հմտություններ զարգացնելուն, նաև ինքնակրթությամբ զբաղվելուն:
Ուսումնական նյութը պետք է.
- համապատասխանի նախատեսված տարիքին՝ իր լեզվական կառույցներով, բովանդակությամբ, ձևավորմամբ, ՏՀՏ հմտությունների կիրառմամբ
- լինի խոսքային-լեզվական, ձևավորման, ծրագրային-տեխնիկական առումով գրագետ.
- պարունակի կարճ կամ երկար ժամանակում լուծելի որոշակի խնդիր (խոսքային, ընթերցանության, լեզվաբական)
- անհրաժեշտության դեպքում ունենա համապատասխան հղումներ (թեգեր)
Գնահատումը
Գնահատման գործընթացն ունենում է երեք մասնակից՝ սովորող, ծնող, ուսուցիչ։ Գնահատման ձևերից կարևորվում է հատկապես սովորողի ինքնագնահատումը։ Սովորողը գնահատում է իր ամսական կատարողականը՝ դնելով կատարված առաջադրանքների հղումները։ Այս ընթացքում, հղումները տեղադրելիս, սովորողը պարզում է նաև իր չկատարած առաջադրանքների քանակը, որն էլ հնարավորություն է տալիս նրան առավել օբյեկտիվ գնահատել իր աշխատանքը։ Ծնողը, իր երեխային գնահատելիս, նույնպես հենվում է երեխայի արած առաջադրանքների վրա։ Ուսուցիչը գնահատում է կատարած աշխտանքների որակը, ճշգրտությունը, մանրամասնությունը և այլն։ Ուսուցչի գնահատականը , եթե այն տարբերվում է սովորողի, ծնողի գնահատականից, ունենում է բացատրական նկարագրություն։
Գնահատումն ուսուցչին, սովորողին և նրա ծնողին պետք են սովորողի առաջընթացը նշելու և հետագա աշխատանքի ծավալն ու բովանդակությունը որոշելու համար։ Գնահատականը (խոսքով, թե թվանշանով) պիտի փաստարկված և սովորողին հասկանալի լինի։ Դա պետք է նաև նրա համար, որ սովորողը հետո, ցանկության և հնարավորության դեպքում, կարողանա փոխել գնահատականը։ Հրապարակված շարադրությունները (փոխադրությունները, թարգմանությունները, կարծիքները), տեսա-, աուդիոնյութերը գնահատվում են խոսքով` արձագանքով, ընդ որում արձագանքում են ընկերները, մայրենիի և այլ ուսուցիչներ, սովորողներ, ծնողներ, էլեկտրոնային էջի այցելուներ։
Հետազոտական-ստեղծագործական առաջադրանքների կատարումը գնահատվում է ըստ առաջադրանքի գնահատման կարգի: Այդ աշխատանքի արդյունքները կարող են հրապարակվել նաև էլեկտրոնային ամսագրերում:
Սովորողի ուսումնական աշխատանքի կիսամյակային, տարեկան գնահատումը կատարվում է ըստ հեղինակային կրթական ծրագրի չափորոշչով որոշված գնահատման կարգի, 10 միավորանոց համակարգով: Սովորողի գնահատականը մայրենի լեզվից արտացոլում է նրա և՛ բանավոր խոսքը, և՛ գրավոր խոսքը, և´ խոսքային ինքնարտահայտման համար անհրաժեշտ մեդիահմտությունները։
Բովանդակային միջուկը
2020-2021 թթ. նախագծեր, անհատական աշխատանքի թերթիկներ
Ուսումնական օրացուցային տարեկան նախագծերը
Հեղինակային կրթական ծրագրի իրականացման իմ մեթոդական ուղեցույցը
Իմ բլոգի, համացանցի այլ ուսումնական նյութեր
Շաբաթվա աշխատադարաններ